دکتر محمود سریع القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر حوزه توسعه، علوم سیاسی و تاریخ معاصر ایران، اول دی ماه ۱۳۹۸، در دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی به سخنرانی درباره «تحولات بین المللی و آینده ایران» پرداخت.
توصیه می‌کنم همه‌ی سخنرانی را با اینکه کمی طولانی است، گوش دهید. در قسمت اول (از ابتدا تا زمان ۱ ساعت و ۱۳ دقیقه) اطلاعاتی خیلی خوبی در مورد شرایط کشورها و وضعیت بین‌الملل آنها ارایه می‌کند. در بخش دوم (از زمان ۱ ساعت و ۱۳ دقیقه به بعد) هم به ارایه راهکارهایی برای حل مشکلات کشور می‌پردازد. به نظرم حداقل بخش دوم سخنرانی را گوش کنید.
در ادامه بعضی از جملاتی که به نظرم مهم آمدند را نوشته‌ام.
—————————————
🔹مهمترین مسئله ما در کشور، مسئله دانش است.
🔹موضوعات جهانی هستند و راه‌حل‌ها هم جهانی هستند.
🔹برنامه‌ریزی برای توسعه خیلی مهم است و ما می‌توانیم فرصت‌های زیادی داشته باشیم.
🔹سیاست خارجی باید با سیاست اقتصادی همراه باشد.
🔹همه چیز جهانی است و همه دارند از همه یاد می‌گیرند. باید غرور خودمان را کنار بگذاریم که همه چیز نزد ماست.
🔹ارقام مهم است. اگر سیاست‌گذاران عدد و رقم نفهمند نمی‌توانند حکمرانی کنند!
🔹انسان‌ها به طور طبیعی در حد چند ماه جلوتر فکر می‌کنند و این وظیفه حاکمیت است که برای طولانی‌مدت (در حد چند دهه) فکر کند.
🔹چین مدلی ارایه کرده که حاکمیت از رشد بخش خصوصی واهمه ندارد و (برخلاف مدل غربی) علی‌رغم اینکه حکومت متمرکز است ولی بخش اقتصادی آزادی عمل دارد.
🔹جهان اکنون سه قطب دارد چین و روسیه و آمریکا. اصطکاک بین آنها بین یک تا دو دهه ادامه خواهد داشت و این فضا می‌تواند برای کشور ما فرصت ویژه‌ای برای رشد و تحرک باشد.
🔹در کشور ما مسئولین از طریق تریبون با هم صحبت می‌کنند! این که حکمرانی نمی‌شود، و نشان از عدم انسجام در حاکمیت است. نکته مهم این است که انسنجام در حاکمیت از دموکراسی خیلی مهم‌تر است.
🔹۱۶ کشور در دنیار در حال ساختن ۶۰ نیروگاه هسته‌ای هستند و سروصدایی هم در کار نیست! این نشان می‌دهد نحوه حکمرانی خیلی مهم است. اگر سیاست خارجی و سیاست اقتصادی در راستای هم بودند، خیلی کارها را می‌شد انجام داد. به عنوان مثال یک کشوری مثل ایران نمی‌تواند همزمان بگوید که انرژی هسته‌ای می‌خواهد و در عین حال بگوید که اسراییل هم باید نابود شود. اینجا سیاست اقتصادی و سیاست خارجیِ تهاجمی ما در تضاد با یکدیگر هستند.
🔹چرا ایران را اینقدر راحت تحریم می‌کنند؟ چون ما ارتباطات اقتصادی خیلی کمی با دنیا داریم.
🔹فساد در ایران را چکار کنیم؟ هرچقدر ایران با دنیا بیشتر کار کند، فساد در ایران کمتر می‌شود.
🔹راه‌کارها (بخش دوم سخنرانی):
۱- اگر بخواهیم کشور تغییر پیدا کند، تا افکار ما عوض نشود هیچ اتفاقی نمی‌افتد. این افکار کنونی ما افکار توسعه‌ای نیست. افکار ما بیشتر برای حفظ وضع موجود و ترتیبات موجود است.
۲- اولین تغییری که باید در فکر ما صورت بگیرد این است که چقدر زودتر تفکر ما بین‌المللی خواهد شد.
۳- تا زمانی که سیاست خارجی در اختیارِ سیاست اقتصادی ما نباشد، آینده ما مبهم خواهد بود. یعنی هرجا که به نفع سیاست اقتصادی ما بود باید سیاست خارجه وارد شود و هرجا که نبود، نباید وارد شود.
۴- نظام دانشگاهی ما باید هرچه سریع‌تر بین‌المللی شود.
۵- باید مزیت نسبی و برتری فناوری خودمان را پیدا و تعریف کنیم. اگر فقط به صادرات نفت و گاز اکتفا کنیم، در طول بیست تا سی سال آینده شاخص‌های فقر کشور ما افزایش خواهند یافت.
۶- ظاهرا ما نشان داده‌ایم که با استدلال کمتر تغییر پیدا می‌کنیم و بیشتر در طول بحران‌هاست که تغییر می‌کنیم. به نظر می‌آید رفتارهایی از خودمان بروز می‌دهیم که در طول این ۱۰۰-۲۰۰ سال گذشته تکرار می‌شوند و هنوز درس نگرفته‌ایم. تا زمانی که نگاه ما نسبت به جهان عوض نشود، در همین سعی و خطا خواهیم ماند.
🔹سوال: آیا الیت موجود می‌تواند نحوه تفکرشان را در راستای توسعه توسعه کشو عوض کنند؟ تحت شرایطی، بله ممکن است.
🔹در دوره‌ای هستیم که به نوعی به سمت یک دی‌کانستراکشن می‌رویم. اما از این سخت‌تر دوره ری‌کانستراکشن خواهد بود. که این دوران سرجمع، حدود ده تا پانزده سال خواهد کشید تا ما به یک جمع‌بندی و اجماع کلی برسیم و با کشورها همکاری کنیم و از آنها یاد بگیریم. یک مدنیتی در جامعه شکل گرفته (خصوصا نسلی که بین ۲۰ تا ۴۵ سال دارد که در کشور ساکن است و می‌خواهد زندگی کند) که باعث خواهد شد این دوران، احتمالا دوران آشوب‌ناکی نباشد و با آرامی به سمت ری‌کانستراکشن خواهیم رفت.
🔹نکته آخر: مسیر ما از نظر تاریخی مسیر درستی است. مشکلات و فشارها بوده و سرعت‌مان هم کم بوده‌است. ولی احتمالا باقی مسیر را خیلی سریع‌تر طی خواهیم کرد.