Loud Thinking

روزنامه شرق (امروز یکشنبه ۳۰ تیر ۱۳۹۲)  گزارشی از وضعیت اقتصادی ایران در خاورمیانه بر اساس آمارهای منتشر شده در سال ۲۰۱۲ ارائه کرده است. خلاصه این آمار و مقایسه بین وضعیت کشورهای منطقه را در جدول زیر می‌توان مشاهده کرد. با توجه به این آمار و ارقام، متاسفانه شاهدیم با وجود اینکه یک‌چهارم از زمان اجرای سند چشم‌انداز بیست ساله گذشته اما شرایط اقتصادی ایران در پایین‌ترین رتبه‌ها در بین کشورهای خاورمیانه قرار دارد.

این آمارها را مقایسه کنید با ادعاهای دولت کنونی در مورد دستاوردهایی که داشته است!

پی‌نوشت: البته این ارائه نادرست و غیر شفاف آمار توسط دولت فعلی نکته‌ی جدیدی نیست، هرچند که جای تاسف بسیار دارد. ولی نکته‌ای که بیشتر از همه انسان را متاثر می‌کند نحوه برخورد رسانه‌ها (خصوصا رسانه ملی) با این شیوه رفتار است. مشکل در نوع نگاه و دیدگاه رسانه‌هاست که اجازه می‌دهند آدم‌ها (حالا می‌خواهد رئیس دولت باشد یا کاندیداهای ریاست جمهوری یا حتی مثلا یک کارشناس) به واسطه‌ی جایگاهی که دارند بیایند و عملا هرچه دلشان می‌خواهد بگویند بدون اینکه پاسخ‌گوی نقدهای جدی و کارشناسانه باشند. تا وقتی این دیدگاه اصلاح نشود که افراد (در هر سطح و مقامی که هستند) باید پاسخ‌گوی اظهار نظرهایشان باشند و نتوانند هر صغری و کبرایی را به عنوان آمار، تحلیل یا برنامه تحویل مردم بدهند، وضعیت همینگونه خواهد بود.

از طرف دیگر مردم هم باید از وضعیت «مخاطب غیر فعال» به‌درآیند و به چالش کشیدن نظرات، تحلیل‌ها و آمارها جزء دغدغه‌هایشان شود. مردم هم باید برای خودشان عزت قائل باشند و نسبت به حرف‌ها و اظهار نظرهای بی‌ربط عکس‌العمل نشان دهند. هنوز افراد جامعه ما به قدر کفایت نسبت به وضعیت جامعه‌شان و سرنوشت آن حساس نیستند. این هم جای بسی تاسف دارد.

بعضی کلام‌ها خیلی ساده و بی‌پیرایه‌اند؛ حتی به نظر خیلی دم‌دستی می‌آیند… ولی در عین سادگی، با همه‌ی وجود می‌شود قدرت و نفوذشان را حس کرد:

ابا دارد خدا که رزق را از جایی بده که بنده تشخیص داره. از دست راست می‌ره دنبال رزق از دست چپ بهش می‌دهند، از دست چپ می‌ره، از دست راست رزقشو بهش می‌دهند. که این صاحب رزق رو بشناسه نه شکمو! از جاهایی که توجه نداری رزقتو می‌ده هم دنیایی و هم آخرتی. پس رزق رو از جایی می‌ده که شما اون خط رو بلد نیستی…

[ حاج اسماعیل دولابی ]

آدم‌های کم‌مایه آدم‌های مفلوکی‌اند، برای اینکه همه چیزشان کم‌مایه و حقیر است. شادی‌هایشان کم‌مایه است، غم‌هایشان کم‌مایه است، امید و آرزوها‌شان، حتی ترس‌هایشان هم کم‌مایه و کوچک است…

*: نام داستان کوتاهی از داستایوفسکی (سال انتشار: ۱۸۴۶)

در این چند روز بعد از انتخابات تلاش کردم یک سری از اطلاعات و آمارهای رقابت‌های ریاست جمهوری مربوط به امسال و سال‌های قبل را جمع کنم. همین چند نمودار و جدول ساده، کلی اطلاعات درباره وضعیت مردم ایران به من داد و همچنین این احساس را که جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنم را خوب نمی‌شناسم. به هرحال فکر کردم شاید بقیه هم به این اطلاعات علاقمند باشند.

نتایج آرای امسال، سال ۸۸ و  نمودار میزان مشارکت

نمودار مشارکت در دوره‌های مختلف را می‌توان در نمودار زیر مشاهده کرد. بیشترین مشارکت به ترتیب مربوط به دوره‌های دهم (سال ۸۸)، هفتم (سال ۷۶) و سوم (سال ۶۰) است. (منبع: ویکی‌پدیا)

امسال اعلام تدریجی آراء در ۱۴ نوبت توسط وزارت کشور انجام شد که نمودار آن را در ادامه مشاهده می‌کنید:

ترکیب آراء با تفکیک استانی برای انتخابات امسال در نمودار زیر نشان داده شده است:

 و برای انتخابات سال ۸۸:

خطی بودن نسبت آراء و مسئله تقلب

بعد از انتخابات سال ۸۸، یکی از دلایلی که برای مشکل‌دار بودن انتخابات عنوان شد خطی بودن آراء احمدی‌نژاد بر حسب آراء موسوی بود که می‌توانید این پدیده را در نمودار زیر مشاهده کنید:

همانطور که در مورد نتایج امسال مشاهده می‌شود این پدیده‌ی خطی بودن باز هم اتفاق افتاده است. در واقع اگر تجمیع آراء به صورت یکنواخت از سراسر کشور اتفاق بیافتد، می‌توان نشان داد این پدیده‌ی خطی بودن چندان هم عجیب نیست و به طور طبیعی ممکن است اتفاق بیافتد (برای توضیح بیشتر در این زمینه می‌توانید به گزارش آقای امید نقشینه مراجعه کنید). البته ما اطلاع دقیقی از نحوه‌ی تجمیع آراء برای اعلام مرحله-به-مرحله نتایج نداریم ولی آنچه واضح است این است که از خطی بودن (و همینطور خطی نبودن) نمودارِ نسبت آرا نمی‌توان نتیجه‌ی مشخصی درباره صحت و سقم انتخابات گرفت.

ابزار «گوگل ترندز» و فقدان نظرسنجی‌های معتبر

از حدود یک ماه قبل از انتخابات (یعنی از زمان شروع ثبت‌نام نامزدها) من به طور مستمر چند نامزد مطرح در انتخابات را در «گوگل ترندز» جستجو می‌کردم. با اینکه این ابزار فقط میزان جستجوی نام‌های نامزده‌ها را نسبت به هم مقایسه می‌کند ولی نزدیکیِ نتایج انتخابات و نحوه‌ی تغییر «ترندز» نامزدها خیلی جالب است. به نظر می‌آید با گسترش نفوذ اینترنت در ایران و با توجه به فقدان نظرسنجی‌های معتبر، می‌توان تا حدی (و البته با احتیاط) از نتایج جستجوهای گوگل برای درک و پیشبینی رفتار جامعه ایران استفاده کرد.

ماکسیمم نمودار «هاشمی» مربوط به ماجرای رد صلاحیت او و حواشی‌اش می‌باشد. نمودار «عارف» هم در روز بعد از انصرافش به ماکسیمم خود رسیده است. از نمودار فوق می‌توان مشاهده کرد (همانطور که می‌دانیم) اوضاع انتخابات در هفته‌ی آخر دگرگون شد و توزیع نهایی آراء در یکی-دو روز آخر مشخص شد.

همبستگی بین آراء نامزدها (سال ۱۳۸۸ و ۱۳۹۲)

با توجه به در دسترس بودن اطلاعات انتخابات امسال به تفکیک استان، شهرستان و بخش، می‌توان ضریب همبستگی (correlation coefficient) بین نامزده‌ها را از روی درصد آرای هر داوطلب محاسبه کرد (این ایده را اولین بار در وبلاگ یکی از دوستان دیدم). با فرض «نرمال» بودن توزیع آماری آراء (normal distribution)، ضریب همبستگی معیاری برای سنجش مستقل یا وابسته بودن آرای دو نامزد است (البته باید ذکر کنم که مطمئن نیستم فرض نرمال بودن توزیع آماری درصد رای نامزدها چقدر فرض خوبی است). همبستگی بالا و مثبت بین دو نامزد به این معنی است که آراء هر دو در حوزه‌های رای‌گیریِ مختلف رفتار مشابهی داشته است. همبستگی منفی به این معنی است که هرکجا رای یکی بالا بوده رای دیگری پایین بوده است. نتایج فوق را برای انتخابات سال ۱۳۹۲ در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

همبستگی بین آراء نامزدهای ریاست جمهوری، سال ۱۳۹۲

– آرای سه کاندیدای اصول‌گرا (قالیباف، جلیلی و ولایتی) همبستگی بالایی را با هم نشان می‌دهند؛ یعنی اینکه هرکدام از این سه نامزد بخشی از آرای اصول‌گرایان را به خود نسبت داده‌اند. و این تاییدی است برای اشتباه اصول‌گرایان که حاضر به ائتلاف بر سر کاندیدای مشترکی نشدند و این کار باعث شکسته شدن آرای آنها شد.

– به نظر می‌آید تمایل رای‌دهنده‌های اصول‌گرا به غرضی بیشتر از رای‌دهنده‌های جناح مقابل است.

– آرای رضایی همبستگی منفی‌ای با  آرای همه‌ی کاندیداهای دیگر نشان می‌دهد. در ابتدا حدس من این بود که علت این اتفاق نوع گفتمانی بود که رضایی با آن وارد رقابت شد که نه چندان در قالب گفتمان اصول‌گرایی قرار می‌گیرد و نه چندان در قالب گفتمان اعتدال‌گرایی/اصلاح‌طلبی. به نظرم گفتمان رضایی بیشتر از بقیه‌ی کاندیداها اقتصادمحور بود و در برنامه‌های تبلیغاتی‌اش و فیلم‌های مستندش توجه به قشر ضعیف جامعه به طور محسوسی نسبت به بقیه کاندیداها بیشتر و «باورپذیرتر» بود. البته بعدا با نگاه کردن به گراف‌های پراکندگی جغرافیایی آراء به نظرم دلیل این منفی بودن ضریب همبستگی، آرای قومیتی و آرایی‌ست که به علت فرمانده‌ی جنگ بودن به او داده شده است (در ادامه به بخش پراکندگی آرای نامزدها رجوع کنید).

چنین جدولی را می‌توان برای انتخابات سال ۱۳۸۸ هم محاسبه کرد. هرچند که من نتایج انتخابات آن سال را فقط در سطح استان پیدا کردم (منبع: ویکی‌پدیا)، بنابراین نتایج جدول فوق به دقت جدول بالا نمی‌باشد:

همبستگی بین آراء نامزدهای ریاست جمهوری، سال ۱۳۸۸

– نکته‌ی مهم جدول فوق به نظرم ضریب همبستگی بسیار نزدیک به (-۱) بین موسوی و احمدی‌نژاد است که حکایت از دو‌قطبی شدن شدید فضای انتخابات سال ۸۸ دارد. این دوقطبی شدن فضای انتخابات چنان شدید است که باعث شده رکورد میزان مشارکت از ابتدا تاکنون (۸۵ درصد) مربوط به انتخابات سال ۸۸ باشد.

– در اینجا نیز همبستگی بین رضایی و موسوی منفی‌ست که با همبستگی منفی بین رضای و روحانی امسال می‌خواند.

پراکندگی جغرافیایی آرای نامزدها در انتخابات امسال (۱۳۹۲)

این گراف‌ها را یکی از دوستان در صفحه‌ی فیسبوکش به اشتراک گذاشته بود (برای دیدن نمودارها با اندازه‌ی بزرگتر می‌توانید به آنجا مراجعه کنید).

پراکندگی میزان مشارکت را در گراف زیر مشاهده می‌کنید. درصد پایین مشارکت در پایتخت جالب توجه است.

پراکندگی آرای روحانی:

پراکندگی آرای قالیباف:

پراکندگی آرای جلیلی:

پراکندگی آرای رضایی را در گراف زیر مشاهده می‌کنید. شاید تجمع آرای رضایی در غرب و جنوب غرب کشور (رضایی در استان‌های کهکیلویه و بویر احمد، خوزستان و چهارمحال و بختیاری رای اول را آورده و در استان‌های ایلام، بوشهر و لرستان رای دوم را آورده) تا حدی توضیح دهد که چرا ضریب همبستگی رضایی با همه‌ی کاندیداهای دیگر منفی است. به این معنی که آرای وی بیشتر از اینکه ناشی از گفتمان خاصی باشی، ناشی از قومیت او و سابقه‌ی او در جنگ باشد.

پی‌نوشت: اگر اطلاعات دیگری که به کامل شدن این مجموعه کمک می‌کند دارید، ممنون می‌شوم که مرا به آن اطلاعات راهنمایی کنید.

پی‌نوشت: تا چند روز آینده سعی می‌کنم این پست را تکمیل‌تر کنم…